Ponad 2500 lat temu mędrzec Patandżali opisał w Jogasutrach (traktacie o jodze) ośmioczłonową ścieżkę jogi. Uczeń, wkraczając na drogę jogi przestrzega moralnych nakazów (yam) i społecznych reguł (niyam), praktykuje pozycje jogi (asany) i uczy się regulacji oddechu (pranayamy), któych opanowanie pozwala mu wycofać zmysły do wnętrza (pratyahara) i wzmocnić koncentrację (dharana), by wejść w stan medytacji (dhyana) i osiągnąć oświecenie (samadhi).
Szczegółowe omówienie ośmioczłonowej ścieżki jogi na podstawie Jogasutr Patańdżalego
1. YAMA: (moralne nakazy, samo-ograniczenie, śluby wstrzemięźliwości, kontrola)
ahimsa (nie-szkodzenie, nie-krzywdzenie)
II.35 Ten, kto utwierdza się w nie-krzywdzeniu mową, myślą i uczynkiem, porzuca swą agresywną naturę, a inni w jego obecności wyrzekają się wrogości.
W praktyce asan ahimsa powinna przejawiać się poprzez uwzględnianie ograniczeń i możliwości swojego ciała. Nie wolno wykonywać na siłę ruchu, gdyż grozi to urazem. Z drugiej strony kierując się lenistwem, bądź ulegając słabościom ducha, nie wykonując pełni możliwości ruchu, również pozostaniemy w sprzeczności z ahimsą, gdyż zaniedbywanie ciała, uniemożliwianie wydobycia jego pełnego potencjału jest też przemocą, tyranią naszych złych nawyków i charakterów. Własnego sumienia nie można oszukać.
satya (prawda, bycie szczerym, uczciwym, dzielnym, prawdomównym)
II.36 Gdy sadhaka mocno utwierdzi się w postępowaniu zgodnym z prawdą, jego słowa stają się tak potężne, że cokolwiek by powiedział, urzeczywistnia się.
W praktyce asan satję powinniśmy przestrzegać poprzez bycie uczciwym wobec siebie samych i swoich działań. Ważne jest uznanie swojego poziomu możliwości, bez gonienia do przodu i bez lenistwa czy tanich wymówek, bez zaprzeczania swoimi działaniami prawdzie, że mamy takie ciało i możliwości, jakie mamy, ze wszystkimi jego ograniczeniami. Pracując z ciałem takim jakie jest, ćwiczymy asany w zgodzie z „prawdą ciała”, uznajemy i akceptujemy siebie takimi, jakimi jesteśmy.
asteya (nie-kradzenie, nie-sprzeniewierzanie)
II.37 Gdy mocno utwierdzi się w powstrzymywaniu od kradzieży, pojawiają się drogocenne klejnoty
Niekradzenie, ale też do nie bycia zazdrosnym i pożądliwym. W praktyce asan ćwicząc w grupie nie należy być zazdrosnym, porównującym się z innymi, a przez to wdającym się we współzawodnictwo. Inni adepci powinni być raczej źródłem inspiracji niż obiektem porównań.
brahmacarya (wstrzemięźliwość, czystość, religijne poznawanie)
II.38 Gdy sadhaka jest mocno utwierdzony we wstrzemięźliwości, to płynie ku niemu poznanie, siła, męstwo i energia.
W praktyce asan nie należy kierować się jedynie przyjemnością zmysłową, wykonywać tylko tych pozycji które lubimy i unikać tych, które przychodzą nam z trudem. Często praca z najtrudniejszymi, nieprzyjemnymi na początku asanami daje największe rezultaty.
aparigrahah (bez dobytku, bez mienia, nie przyjmowanie darów)
II.39 Poznanie przeszłych i przyszłych żywotów odsłania się, gdy jest się wolnym od pożądania rzeczy materialnych.
W praktyce asan nie należy być 'pazernym’ na praktykę. Należy praktykować regularnie i intensywnie, ale bez przemęczania się w chęci nadmiernego doskonalenia się. Zachłanność na rezultaty w praktyce jest przeszkodą, a spokojne i nieroszczeniowe podejście do praktyki przynosi owoce.
Nie-krzywdzenie (ahimsa), prawda (satya), powstrzymywanie się od kradzieży (asteya), wstrzemięźliwość (brahmacarya) oraz uwolnienie od zachłanności, aby posiadać więcej niż potrzeba (aparigrahah) – są pięcioma filarami YAMY.
2. NIYAMA (ustalone reguły)
śauca (czystość)
II.40 Czystość ciała i umysłu rozwija brak zainteresowania kontaktem z innymi w celu samo-zadowalania.
Czystość w praktyce asan oznacza świadome, uważne oczyszczenie ciała. Jeśli w jakiejś asanie istnieje łatwość w wykonaniu jej na jedną ze stron, lecz druga strona sprawia trudność oznacza to, że jest ona nieoczyszczona w porównaniu z pierwszą. Podobnie przód i tył ciała winny zostać jednakowo oczyszczone przez praktykę odpowiednich asan. Dążenie do harmonii oraz całkowitej symetrii ciała i świadomości w asanach jest praktyką czystości. Zasada ta odnosi się też do czystości w podejściu do praktyki, naszej motywacji, oczekiwań, sposobu radzenia sobie z trudnościami…
II.41 Gdy ciało jest czyste, umysł oczyszczony, a zmysły pod kontrolą, to pojawia się także pełna radości świadomość, potrzebna do urzeczywistnienia duszy.
Dzięki czystości, ciało staje się świątynią widza i odczuwa radość wypływającą ze świadomości duszy. Kiedy świadomość jest pogodna i życzliwa, poszukujący staje się gotów do przyjęcia poznania i ujrzenia duszy.
santosa (zadowolenie)
II.42 Z zadowolenia i życzliwości świadomości wypływa najwyższe szczęście.
Santosa jest kultywowaniem wewnętrznego stanu zadowolenia niezależnego od zewnętrznych okoliczności. Jest to oczyszczanie naszego postrzegania rzeczywistości i tworzenie pozytywnego umysłu. Jak mówi sutra II 46 „Doskonałość w asanie osiąga się, gdy wykonanie jej staje się bezwysiłkowe”. Przyjmowanie każdej z asan z radością i zadowoleniem budzi energię ukrytą w ciele. Wtedy w asanie pojawia się wewnętrzne światło i staje się ona bezwysiłkowa. Dzięki temu jogin osiąga jeszcze większe zadowolenie.
tapah (religijny zapał, żarliwe pragnienie)
II.43 Samo-dyscyplina (tapas) wypala nieczystości i roznieca iskry boskości.
Samo-dyscyplina niszczy wszelkie nieczystości, doskonaląc ciało, umysł i zmysły, tak że świadomość działa swobodnie i osiąga boskość. Nie można prawidłowo zrozumieć ahimsy bez odniesienia do tapasu. Tapas jest wewnętrzną przemocą (himsa), poprzez którą stwarzamy możliwość zewnętrznej ahimsy. Ahimsa nie może istnieć sama. Koniecznie musi istnieć siła dopełniająca. Przemoc jest być może zbyt silnym słowem dla tapasu, lecz jest to palący wewnętrzny zapał i asceza, rodzaj niesłabnącej surowości w stosunku do siebie samego, która umożliwia odczuwanie współczucia i przebaczenia innym.
Nieustanny wysiłek w celu oczyszczenia ciała i umysłu, uczynienia ich zdrowymi i odpornymi na choroby. Jest to kolejna praktyka psychiczna budująca konieczne do postępu zaangażowanie i wewnętrzną intensywność, pozwalająca przekroczyć lenistwo i niezdecydowanie.
svadhyaya (zgłębianie prowadzące do poznania jaźni)
II.44 Zagłębienie się w duszy prowadzi do urzeczywistnienia Boga lub łączności duchowej z upragnionym bóstwem.
Sva oznacza samego siebie, adhyaya studiowanie. Svadhyaya jest nieustanną obserwacją siebie w asanie. Świadome poznanie siebie od powierzchni skóry, od koniuszków palców i czubka głowy aż po najgłębsze warstwy ciała i jądro bytu. Praktyka ta rozwija naszą wrażliwość, umiejętność postrzegania i inteligencję. Angażuje nie tylko nasze ciało, lecz także zmysły, umysł i świadomość.
Iśvara pranidhanani
(oddanie się Bogu (pra = pełnia; ni = pod; dhana = siedziba); koncentracja na Bogu (II 32))
II.45 Poddanie się Bogu prowadzi do doskonałości w samadhi.
Hatha-joga jest ścieżką siły woli. Używamy jej w sposób długotrwały i intensywny do badania i oczyszczania naszego ciała i umysłu – aż do czasu gdy doświadczymy jak ograniczone są nasze możliwości. Prowadzi to do pokory, rozluźnienia napuszonego ego i zaufania sile, która sprawia, że bez wysiłku z naszej strony powstaliśmy, żyjemy, działamy, że istnieje i funkcjonuje świat.
Iśvara-pranidhana jest wykorzenieniem małego 'ja’, połączeniem się, współgraniem z kosmiczną inteligencją, siłą wyższą, Bogiem. Przejawia się przez przyjęcie i akceptację własnych ograniczeń i możliwości, praktykę nieegoistyczną – bez współzawodnictwa, wykorzystywania praktyki do pompowania ego i dojście do momentu gdy 'joga robi się sama’, a my mamy możliwość uczestniczenia w tym i celebrowania danego nam życia.
Czystość, zadowolenie, religijny zapał, samo-poznanie i oddanie duszy najwyższemu Duchowi lub Bogu jest NIYAMĄ.
Podczas gdy yama oznacza uniwersalną praktykę społeczną, natomiast niyama – indywidualne praktyki konieczną do wzmocnienia charakteru sadhaki.
Nie można by osiągnąć mistrzostwa w jodze bez przestrzegania etycznych zasad yamy i niyamy.
Z powodu pragnień, gniewu, chciwości, namiętności, arogancji i zazdrości, umysł pogrąża się w bólu. Zaślepiony sadhaka traci równowagę umysłu i postępuje nieetycznie. Ciągłe badanie własnych myśli częściowo chroni przed popełnianiem błędów. Etyczna praktyka yamy i niyamy zmienia zmącony umysł sadhaki i pozwala jego świadomości jaśnieć jej własną niezmąconą czystością.
3. ASANA (pozycje jogi)
II.46 Asana jest doskonałą stabilnością ciała, zrównoważeniem rozumu i szczęśliwością ducha.
Wykonując dowolną asanę, należy robić ją tak, aby ciało pozostawało stabilne i niezachwiane, umysł pogodny, a serce skupione i szczęśliwe. W taki sposób należy rozumieć, praktykować i doświadczać każdą pozycję. Wykonywanie asan powinno być odżywcze i oświecające.
Niektórzy uważają, iż sutra ta oznacza, że wystarczy wykonywać dowolną, wygodną pozycję. Jednak wtedy byłaby to asana przyjemności (bhogasana), a nie yogasana. Sutra ta definiuje asanę doprowadzoną do doskonałości. Już od pierwszej sutry Patańdżali wymaga najwyższego skupienia od tego, kto pragnie osiągnąć doskonałość. Tę dyscyplinę i skupienie należy zastosować do praktyki każdej asany, aby penetrować jej głębię w najodleglejszych częściach ciała. Nawet w pozycjach medytacyjnych należy angażować komórki, włókna, stawy i mięśnie do współpracy z umysłem. Jeżeli nie wykonuje się asan w ten sposób, to tracą one swoją świeżość, a wykonujący staje się raczej osobą chorą (rogi) niż joginem.
Niektórzy dzielą asany na takie, które rozwijają ciało i takie, których używa się w trakcie medytacji. Niemniej w każdej asanie należy stonować ciało i zestroić umysł tak, aby można było trwać w niej dłużej zachowując nieruchome ciało i spokojny umysł. Asany powinno się wykonywać bez wywoływania agresywności we włóknach mięśniowych czy w komórkach ciała. Należy stwarzać przestrzeń pomiędzy mięśniami a skórą, tak aby ruchy mięśni, stawów i więzadeł dotarły do skóry. Wtedy skóra przesyła informacje do mózgu, umysłu i rozumu, które oceniają stosowność tych ruchów. W ten sposób angażuje się zasady yamy i niyamy oraz harmonizuje działanie i obserwowanie. Dodatkowo praktyka różnorodnych asan oczyszcza system nerwowy i sprawia, że energia zaczyna płynąć bez przeszkód oraz zapewnia równomierne jej rozprzestrzenianie podczas pranayamy.
II.47 Doskonałość w asanie osiąga się, gdy wykonanie jej staje się bezwysiłkowe i dociera się do nieskończonego wewnętrznego bytu.
Doskonałość w asanie osiąga się jedynie wtedy, gdy wygasa wysiłek, napełniając bezgraniczną równowagą i pozwalając ograniczonemu instrumentowi – ciału – połączyć się z duszą.
Można uznać, że sadhaka opanował swe pozycje, kiedy nieustanny wysiłek nie jest już dłużej potrzebny. W tej stabilności, rozumie on fizjologię każdej asany i wnika do wewnątrz, sięgając najdrobniejszych części ciała. Następnie opanowuje sztukę relaksu, z zachowaniem jędrności oraz rozszerzenia ciała i świadomości. W ten sposób rozwija wrażliwy umysł. Dzięki tej wrażliwości, ćwiczy zdolność odczytywania, poznawania i wnikania w nieskończoność. Jest on zanurzony w bezkresnym stanie jedności, który jest niepodzielny i uniwersalny.
Niektórzy uważają, że można osiągnąć mistrzostwo w asanie poddając się po prostu Bogu. Jak jednak byłoby to możliwe? W jodze jesteśmy na krawędzi ostrza i w asanie należy osiągnąć doskonałość poprzez wytrwałość, czujność i wnikliwość. Bez tego pozostajemy otępiali i nie czynimy postępu. Samo poddanie się Bogu nie czyni nas doskonałymi, aczkolwiek pomaga zapomnieć o stresach życia i naszych wysiłkach oraz prowadzi do pokory nawet po osiągnięciu doskonałości w asanie.
II.48 Odtąd pary przeciwieństw nie przeszkadzają sadhace.
Efektem asany jest wyzwolenie się z par przeciwieństw i rozróżniania pomiędzy ciałem a umysłem, umysłem a duszą.
Gdy ciało, umysł i dusza jednoczą się w doskonale wykonanej asanie, adept doznaje uczucia błogości. W takiej asanie, umysł, który jest korzeniem dualistycznego postrzegania, zatraca swą tożsamość i przestaje adeptowi przeszkadzać. Ciało jednoczy się z umysłem, a umysł z duszą. Nie istnieje już dłużej radość i smutek, ciepło i zimno, honor i hańba, ból i przyjemność. Oto doskonałość działania oraz wolność świadomości.
4. PRANAYAMA (regulacja oddechu)
W trakcie pranayamy skupiamy świadomość na różnych wibracjach nerwów, podczas kontrolowanego przepływu wdechu i wydechu pomiędzy prawą i lewą stroną płuc etc. To dopasowywanie i obserwowanie stapia paksę i pratipaksę uwalniając nas od wstrząsów gniewu i depresji zastępując je nadzieją i emocjonalną stabilnością.
EFEKTY PRANAYAMY
▪ Asany angażujące nogi i ręce aktywizują układ krążenia. Pranayama rozszerza płuca i powoduje harmonijne krążenie płynów cielesnych (w nerkach, żołądku, wątrobie, śledzionie, jelitach, skórze).
▪ Nieprawidłowa praktyka może spowodować choroby, ale dobra – leczy je.
▪ Pranayama oczyszcza nadi, chroni organy i wewnętrzne komórki, neutralizuje kwas mlekowy => usuwa zmęczenie i regeneruje siły.
▪ Prosty kręgosłup to jak rozłożony kaptur kobry (mózg – kaptur, narządy zmysłów – zęby jadowe, złe myśli, pragnienia – gruczoły jadowe). Pranayama WYCISZA – umysł staje się święty, wolny od myśli (nirvisaya). Ciało sadhaki jest zwarte (acalata) a umysł stabliny (sthirata).
▪ Codzienna praktyka przynosi siłę i wiedzę – daje doskonałą świadomość i uwalnia od lęku przed śmiercią (Śiva-samhita).
▪ Przebywanie w teraźniejszości (nie myśli o przeszłości, nie boi się o przyszłość).
▪ Pranayama jest boskim ogniem; oczyszcza organy, zmysły, umysł, intelekt i ego.
Jest okiem jaźni – nazywana jest wielką samodyscypliną (maha-tapas) i prawdziwą wiedzą o jaźni (brahma-vidya).
▪ Przygotowuje ciało i umysł do koncentracji (dharana) i medytacji (dhyana)
5. PRATYAHARA (skierowanie zmysłów ku wnętrzu, do ich źródła)
6. DHARANA (koncentracja)
7. DHYANA (medytacja)
Wyjaśnienia Patańdżalego dotyczące dharany i dhyany w sutrach III.1-2, opisują prawidłowy sposób wykonywania asany – skupienie uwagi na wybranym punkcie lub obszarze wewnątrz lub na zewnątrz ciała, jest koncentracją (dharana).
Utrzymywanie tego intensywnego skupienia prowadzi od uwagi jednoupunktowionej do nie-wyszczególnionej. Gdy uważne skupienie łączy nieprzerwanie świadomość praktykującego i jego praktykę – jest to dhyana. W sutrze II.48 Patańdżali stwierdza, że prawidłowe wykonywanie asany uwalnia od par przeciwieństw, co wyraźnie wskazuje na zaangażowanie dharany i dhyany.
8. SAMADHI (połączenie świadomości z duszą)
Sadhana rozwojowa pozwala sadhace na rozwój w sztuce jogi, nazywa się. Pięć pierwszych członów jogi dotyczy jednostkowego wysiłku do osiągnięcia rozwoju świadomości, podczas gdy dharana, dhyana i samadhi są uniwersalnymi przejawami lub naturalnymi stanami jogi (yoga svarupa).
Proces wewnętrznego dopasowywania i równoważenia, określany jako paksa pratipaksa jest pod niektórymi względami kluczem do zrozumienia dlaczego praktyka jogi rzeczywiście działa, posiadając mechaniczną moc zrewolucjonizowania całego naszego życia. Oto dlaczego asana nie jest gimnastyką, pranayama głębokim oddychaniem, dhyana wywołanym przez siebie samego transem, a yama jedynie moralnością.
Adept jogi, który uczy się równoważyć wewnętrznie na każdym poziomie: fizycznym, emocjonalnym i psychicznym, poprzez obserwację paksy i pratipaksy, uwalnia siebie od tego piekielnego miotania tam i z powrotem żyjąc w harmonii z naturalnym światem. Ponieważ jest on stabilny, może się dostosować do zewnętrznych zmian. Elastyczność, którą uzyskuje w asanie, jest żywym symbolem giętkości, którą nabywa w odniesieniu do życiowych problemów i wyzwań.
Dzięki paksa i pratipaksa możemy zrównoważyć trzy energetyczne strumienie: idy, pingali i susumny, trzy główne kanały energetyczne (nadis). Wyobraźmy sobie mięsień łydki podczas rozciągania w Pozycji Trójkąta (trikonasana). Początkowo zewnętrzna powierzchnia łydki może być aktywna lub świadoma po jednej stronie, przytępiona po drugiej, a w centrum zupełnie pozbawiona świadomości. Następnie uczymy się rozciągać ją w taki sposób, aby rozprowadzić nadmierną energię idy do pingali i susumny lub odwrotnie. Dzięki temu w trzech kanałach pojawia się równomierny i harmonijny przepływ energii.
Sukces i porażka na wyższych poziomach świadomości zależy od yamy i niyamy. To wmieszanie paksy i pratipaksy do wszystkich aspektów jogi jest prawdziwą jogą.
Opracowano na podstawie:
BKS Iyengar „Światło jogasutr Patańdżalego”
BKS Iyengar „Światło jogi”
BKS Iyengar „Drzewo jogi”
Czym jest joga
Jak zacząć ćwiczyć jogę?
Korzyści z praktyki jogi
Jak wybrać dobrego nauczyciela jogi
…więcej o jodze znajdziesz na portalu Bosonamacie.pl
